این روزها همه جا خبر از شهاب‌های برساوشی است. بارش شهابی برساوشی هر سال اواخر مرداد به اوج خود می‌رسد. اما این رویداد دقیقاً چیست؟ کارشناسان آوا استار در ادامه به شما خواهند گفت که برای رصد بارش شهابی برساوشی به چه چیزهایی نیاز دارید و کجا و چطور می‌توانید این بارش را رصد کنید.
بارش شهابی چیست؟
بارش شهابی زمانی رخ می‌دهد که زمین در مسیر مدارش وارد تودۀ بقایای عبور دنباله‌دارها یا سیارک‌ها شود.
مسیر دنباله‌دار Swift- Tuttle 109P و عبور زمین از میان تودۀ بقایای دنباله‌دار
دنباله‌دارها، اجرامی از جنس یخ و سنگ و گرد و غبار هستند که از مکان‌های دوری در منظومۀ شمسی مثل ابر اورت و کمربند کوییپر نشأت می‌گیرند و با نزدیک شدن به خورشید شروع به تبخیر می‌کنند و توده‌ای از ذرات را در مسیرشان بر جای می‌گذارند. این توده‌ها اغلب ذرات ریزی به اندازۀ سر سنجاق هستند که به آن‌ها “شهابواره” می‌گوییم.
شهابواره چیست؟
گفتیم که ذرات ریزی که از تودۀ بقایای دنباله‌دارها به وجود می‌آیند، شهابواره هستند. شهابواره‌ها با سرعت بالای چند ده کیلومتر بر ثانیه وارد جو زمین می‌شوند و در ارتفاع حدود 70 تا 120 کیلومتری از سطح زمین می‌سوزند و رد درخشانی از آن‌ها دیده می‌شود که به آن “شهاب” می‌گوییم.
ذرات ریزی که از توده بقایای دنباله‌دارها به وجود می‌آیند “شهابواره” هستند و زمانی که وارد جو زمین می‌شوند، می‌سوزند و رد درخشانی از آن‌ها دیده می‌شود که به آن “شهاب” می‌گوییم.
منشأ بارش شهابی برساوشی دنباله‌دار “109P/Swift-Tuttle” است که در بازۀ اواخر تیر تا اوایل شهریور، زمین از میان تودۀ بقایای آن عبور می‌کند و در نتیجه شهاب‌های برساوشی در آسمان پدیدار می‌شوند. حوالی 21 و 22 مرداد هرسال، زمین از مرکز توده،که تراکم ذرات در آن بیشتر است، عبور می‌کند که به آن اوج بارش شهابی می‌گوییم.
در یک شب عادی می‌توانیم حدود 5 شهاب در ساعت ببینیم. اما در طول یک بارش شهابی با ورود زمین به این توده‌ها، تعداد شهاب‌ها به چند ده شهاب در ساعت می‌رسد.
در زمان اوج، تعداد شهاب‌های برساوشی در شرایط ایدئال رصدی می‌تواند به 100 شهاب در ساعت برسد؛ پارامتری که به آن “ZHR” یا “نرخ ساعتی سرسویی” می‌گوییم. پیش‌بینی ZHR بارش برساوشی امسال هم عدد 100 است.
بارش شهابی برساوشی را چه زمانی رصد کنیم؟
طبق تقویم سالانۀ سازمان بین‌المللی شهاب (IMO) بارش شهابی برساوشی امسال روز یکشنبه 22 مرداد حوالی ساعت 10:30 تا 17:30 به وقت ایران به اوج می‌رسد. متأسفانه ساعات اوج بارش را به دلیل روشنایی روز در ایران از دست می‌دهیم.
در ایران نزدیک‌ترین زمان به اوج بارش به شرطی که کانون بارش هم در ارتفاع مناسبی قرار داشته باشد، بامداد یکشنبه 22 مرداد است. پیش‌بینی می‌شود در این زمان تعداد شهاب‌های بیشتری را بتوان رصد کرد. اما اگر امکان رصد در این روز را ندارید نگران نباشید! چند شب قبل و بعد از این بازه هم تعداد قابل توجهی از شهاب‌های برساوشی را می‌توان رصد کرد.
زمان پیشنهادی آوا استار برای رصد بارش برساوشی امسال از 19 تا 24 مرداد است.
در این چند شب از حوالی نیمه‌شب کانون بارش به ارتفاع مناسبی می‌رسد و تا سپیده‌دم می‌توانید به نظارۀ شهاب‌های برساوشی بنشینید.
کانون بارش شهابی چیست؟
کانون بارش نقطه‌ای در آسمان است که امتداد مسیر حرکت شهاب‌ها در آن نقطه همدیگر را قطع می‌کنند و تعداد شهاب‌های نسبتاً بیشتری را در آن حوالی می‌توان دید؛ هرچند شهاب‌ها تقریباً در سراسر آسمان دیده می‌شوند و منحصر به کانون بارش نیستند.
از آنجایی‌که کانون این بارش شهابی در صورت فلکی برساوش قرار گرفته است، آن را به این نام می‌خوانند. صورت فلکی برساوش این شب‌ها از حوالی ساعت 23 در سمت شمال شرق آسمان دیده می‌شود و اوج می‌گیرد.
کانون بارش نقطه‌ای در آسمان است که امتداد مسیر حرکت شهاب‌ها در آن نقطه همدیگر را قطع می‌کنند.
نکتۀ مهم دیگر در مورد زمان رصد بارش، فاز یا درصد سطح روشن ماه است. در بامداد 22 مرداد فاز ماه فقط 10 درصد است، به همین دلیل شرایط مساعدی برای رصد بارش شهابی برساوشی داریم و نور مهتاب در حوالی اوج بارش امسال مزاحم رصد شهاب‌ها نیست.
بارش شهابی برساوشی را کجا رصد کنیم؟
برای رصد بارش شهابی مهم نیست که کجا و در کدام شهر یا کشور باشیم. آنچه که اهمیت دارد این است که برای دیدن شهاب‌های بیشتر باید زیر آسمانی تاریک و بدون آلودگی نوری باشیم.
به کمک سایت‌هایی مثل “lightpollutionmap.info” می‌توانید نقاط تاریک اطراف محل زندگیتان را پیدا کنید. سعی کنید محلی را برای رصد انتخاب کنید که در سمت شمال و شرق آن منبع آلودگی نوری وجود نداشته باشد زیرا کانون بارش از این سمت آسمان ارتفاع می‌گیرد.
شرایط مناسب رصدگاه برای رصد بارش شهابی برساوشی:
- حداقل آلودگی نوری
- حداقل رطوبت هوا
- حداقل غبار
- افق باز
به دلیل آلودگی نوری بالای شهرها، دیدن شهاب‌های کم‌نور در داخل شهر امکان‌پذیر نیست. اما اگر خوش‌شانس باشید، می‌توانید تعداد انگشت شماری از شهاب‌های خیلی پرنور را که “آذرگوی” نام دارند از داخل شهر ببینید.
آذرگوی برساوشی
بارش شهابی برساوشی را چگونه رصد کنیم؟
برای دیدن بارش‌های شهابی، نیاز به هیچ ابزار خاصی نیست و چشم غیر مسلح به تنهایی برای رصد شهاب‌ها کافی است. ابزارهایی مثل تلسکوپ و دوربین دوچشمی برای رصد یک محدودۀ کوچک از آسمان هستند اما در بارش شهابی ما نیاز داریم که گسترۀ وسیعی از آسمان را نگاه کنیم تا بتوانیم شهاب‌های بیشتری ببینیم.
همچنین اگر علاقه‌مند به کار علمی در بارش شهابی هستید، می‌توانید یک گزارش رصدی از آن ثبت کنید و برای “IMO” ارسال کنید.
در طول بارش شهابی انتظار نداشته باشید که مثل دانه‌های برف و باران شهاب در آسمان ببینید. همانطور که گفتیم که تعداد بیشینۀ شهاب‌ها در این بارش در شرایط ایدئال 100 شهاب در ساعت است اما با توجه به محدودیت‌های موجود می‌توانید انتظار 60 تا 70 شهاب در ساعت را در بازۀ نزدیک به اوج بارش داشته باشید.
وضعیت آب‌وهوا را بررسی کنید، جایی امن برای رصد انتخاب کنید.
وضعیت آب‌وهوا را بررسی کنید، جایی امن برای رصد انتخاب کنید، زیراندازتان را پهن کنید و زیر آسمان پرستاره دراز بکشید. چند ساعتی صبر و حوصله کنید و منتظر ظاهر شدن شهاب‌های برساوشی باشید.
آسمانتان پرستاره
نویسنده: امیرعلی مومنی
ویراستار: نازنین‌زهرا بابائی
مرکز نجوم آوا استار
بسیار عالی
دست شما درد نکنه
ممنون از همراهی شما