رویدادهای رصدی مهر 1402
از اختفای ماه و ستاره قلب‌العقرب تا بارش شهابی جباری در رویدادهای رصدی مهر 1402.
در آسمان مهر چه خبر است؟
زمین در روز 1 مهر از نقطه اعتدال پاییزی عبور می‌کند. با توجه به انحراف 23/5 درجۀ محور زمین نسبت به صفحۀ مدارش، زاویۀ تابش خورشید در نقاط مختلف مدار زمین متفاوت است. در لحظۀ اعتدال پاییزی که در تقویم خورشیدیِ ما متناظر با شروع فصل پاییز است، زمین از نقطه‌ای در مدارش عبور می‌کند که در آن نقطه، خورشید عمود بر استوا می‌تابد.
در این زمان مانند اعتدال بهاری، طول روز و شب در دو نیم‌کره زمین برابر است. از این تاریخ به بعد، روزها در نیم‌کرۀ شمالی زمین کوتاه‌تر می‌شود تا با شروع فصل زمستان، به انقلاب زمستانی برسیم که معادل کوتاه‌ترین روز سال است.
✨🔭
شامگاه 4 مهر، زحل در فاصله حدود 7/5 درجه از ماه به شکل نقطه‌ای روشن دیده می‌شود. این فاصلۀ زاویه‌ای برای استفاده از اصطلاح “مقارنه” چندان کم نیست؛ اما به دلیل حرکت ماه، با گذر زمان فاصلۀ این دو جرم کمتر می‌شود و حدود ساعت 3 بامدادِ 5 مهر به کمتر از 4 درجۀ قوسی می‌رسد.
ماه ساعت 3:05 بامداد و زحل حدود ساعت 3:25 بامداد در سمت غرب آسمان غروب می‌کنند. در این شب زحل از قدر 0/5+ (نیم) و ماه با فاز 90% در آسمان می‌درخشند.
✨🔭
شامگاه 9 مهر می‌توانید شاهد مقارنۀ ماه و مشتری باشید. ماه با فاز 93% حدود ساعت 19:05 و مشتری از قدر 2/8- حدود ساعت 19:30 از سمت شرق–شمال شرق طلوع می‌کنند.
در این زمان فاصلۀ زاویه‌ای این دو جرم تقریباً 5 درجۀ قوسی است که در طول شب به تدریج کمتر می‌شود و هنگام روشن شدن هوا در بامداد 10 مهر به حدود 2/8 درجۀ قوسی می‌رسد. ماه و مشتری تا سپیده‌دم در آسمان قابل مشاهده‌اند.
✨🔭
با تاریک شدن هوا در تاریخ 10 مهر می‌توانید خوشۀ پروین را کنار ماه با فاز 85 درصد تشخیص دهید. البته تشخیص این خوشۀ باز به علت روشنایی زیادِ ماه شاید کمی دشوار باشد؛ مخصوصاً در مناطقی که غبار و آلودگی نوریِ آسمان زیاد است.
حوالی سپیده‌دم 11 مهر، فاصلۀ زاویه‌ای این دو جرم به حدود 2/5 درجۀ قوسی می‌رسد. مشتری هم در فاصله حدود 13/5 درجه‌ایِ جنوب غرب ماه به شکل نقطه‌ای درخشان دیده می‌شود.
✨🔭
22 مهر همزمان با ماه نو، در مناطقی از زمین خورشیدگرفتگی حلقوی اتفاق می‌افتد. خط حداکثرِ گرفت از بخش‌هایی از قارۀ آمریکا می‌گذرد. ساکنان ایالت اورِگان (Oregon) در غرب آمریکا نخستین ساکنان خشکی‌اند که می‌توانند خورشیدگرفتگی را ببینند. خطِ گرفت سپس به مناطق جنوبی‌تر حرکت می‌کند و ساکنانِ بعضی از کشورهای آمریکای جنوبی هم قادر به تماشای کسوف هستند.
بیشترین زمان خورشیدگرفتگی حلقوی با مدت 55 دقیقه در کشور برزیل اتفاق می‌افتد. خارج از محدودۀ حداکثرِ گرفت، از آلاسکا تا آرژانتین و حتی بخش کوچکی از غرب آفریقا شاهد خورشیدگرفتگی جزیی خواهند بود. با توجه به محدودۀ جغرافیایی یاد شده، طبیعتاً ساکنان هیچ قسمتی از ایران نمی‌توانند این خورشیدگرفتگی را ببینند.
رویدادهای رصدی مهر 1402 – نقشه گسترده خطِ گرفتِ کسوف
✨🔭
شامگاه 26 مهر اختفای ستاره قلب‌العقرب و ماه اتفاق می‌افتد. اصطلاح اختفا در شرایطی به‌کار می‌رود که از دید ناظر زمینی، یک جرم پشت جرمی دیگر (معمولاً ماه) پنهان شود.
هرچند این اختفا برای ایران قابل رویت است، شرایط خوبی برای رصد ندارد. در این شب هلال نسبتاً جوان ماه با فاز 14% در آسمان می‌درخشد. بخش تاریک قرص ماه حدود ساعت 17:58 جلوی نور قلب‌العقرب را سَد می‌کند، اما در این زمان آسمان هنوز روشن است و تشخیص پنهان شدنِ این ستاره پشت ماه تقریباً عملی نیست. اختفا ساعت 19:11 به پایان می‌رسد و قلب‌العقرب از پشت هلال ماه نمایان می‌شود که در آن زمان فقط 2/4 درجه از افق فاصله دارد. برای اینکه بتوانید این منظره را رصد کنید، نیاز به افق جنوب غربی کاملاً صاف، بدون مانع و بدون غبار و آلودگی نوری دارید. ماه حدود ساعت 19:25 در همان سمت غروب می‌کند.
✨🔭
بارش شهابی جباری که از 10 مهر تا 16 آبان فعال است، هر سال اواخر مهر به اوج می‌رسد. پیش‌بینی زمان اوج بارش امسال، شب 29 مهر و بامداد 30 مهر است. طبق پیش‌بینی انجمن بین‌المللی شهاب (IMO) حداکثر تعداد شهاب‌های امسال به حدود بیست عدد در ساعت می‌رسد که در مقایسه با بارش‌های معروف سالیانه مثل بارش برساوشی یا جوزایی، عدد چندان بالایی نیست.
البته با توجه به سابقه این بارش، احتمال تغییر در ZHR وجود دارد. برای تماشای اوج بارش جباری، نیاز به ابزار خاصی نیست. این بارش از تمام نقاط قابل دیدن است و طبیعتاً هرچه آسمان بالای سرتان تاریک‌تر و صاف‌تر باشد، شانس بیشتری برای تماشای شهاب‌ها دارید.
تهیه شده در مرکز نجوم آوا استار