رویدادهای رصدی دی 1402

رویدادهای رصدی دی 1402

از بارش شهابی ربعی تا اجتماع ماه، زهره و عطارد در کنار قلب‌العقرب در رویدادهای رصدی دی 1402.

در آسمان دی چه خبر است؟

بامداد ۱ دی، زمین از نقطه انقلاب زمستانی می‌گذرد. در تقویم ایرانیان، این شب (۳۰ آذر یا ۱ دی) همان شب یلدا و طولانی‌ترین شب سال است. هرچند زمین در ۱ دی از نقطه انقلاب زمستانی می‌گذرد، اما شب ۳۰ آذر طولانی‌ترین شب سال است.

نقاط متناظر با آغاز چهار فصل سال

زمین در مسیرش به‌دور خورشید، چهار نقطه مهم دارد که متناظر با آغاز چهار فصل سال (در تقویم خورشیدی) هستند. در هر کدام از این نقاط، زاویه تابش خورشید به زمین متفاوت است. در زمان انقلاب زمستانی، زمین در جایی از مدارش قرار می‌گیرد که خورشید با کمترین زاویه به نیمکره شمالی زمین می‌تابد؛ یعنی ارتفاع زیادی از افق نمی‌گیرد. از این رو مدت زمان کمتری را از دید ما بالای افق طی می‌کند و مدت بیشتری را در زیر افق به‌سر می‌برد که در نتیجه، شاهد کوتاه‌ترین روز و طولانی‌ترین شب سال هستیم. از این تاریخ به بعد، کم‌کم محل قرارگیری زمین در مدارش طوری تغییر می‌کند که مدت زمان شب و روز به هم نزدیک شود و در نهایت در نخستین روز فصل بهار، به تعادل برسد.

طول روز و شب در اعتدال بهاری و پاییزی باهم برابر می‌شود.

شامگاه ۱ دی در صورت صاف بودن آسمان می‌توانید شاهد مقارنه ماه و مشتری باشید. همزمان با تاریک شدن نسبی آسمان، مشتری به شکل نقطه‌ای درخشان از قدر منفی ۲.۷ در فاصله حدود ۲ درجه‌ای از ماه با فاز ۸۰٪ قابل تشخیص است. فاصله ظاهری این دو جرم در طول شب بیشتر می‌شود و پیش از غروب مشتری به حدود ۵.۵ درجه می‌رسد. مشتری حدود ساعت ۰۲:۵۰ بامداد و ماه هم ساعت ۰۳:۳۵ بامدادِ ۲ دی در سمت غرب – شمال غرب غروب می‌کند.

شامگاه 1 دی – مقارنه ماه و سیاره مشتری

صبح 6 دی، ماه بیشترین فاصله زاویه‌ای را از خورشید می‌گیرد و به وضعیت کامل می‌رسد. البته در این زمان نزدیک افق شمال غربی و در حال غروب است. ماه دوباره حدود ساعت 17:10 روز 6 دی از افق شمال شرقی طلوع می‌کند و تا سپیده‌دم روز بعد در آسمان می‌درخشد.

شامگاه 6 دی – ماه کامل

بامداد روز 13 دی زمین از نقطه حضیض مداری یا نزدیک‌ترین فاصله به خورشید عبور می‌کند. از قرن شانزدهم میلادی می‌دانیم که مدار سیارات به دور خورشید بیضی‌شکل است و به همین دلیل فاصله سیاره‌ها تا خورشید در همه‌جای مدارشان یکسان نیست.

زمین از نقطه حضیض مداری یا نزدیک‌ترین فاصله به خورشید عبور می‌کند.

خلاف تصور عمومی، پیدایش فصل‌های مختلف ارتباطی به فاصله زمین از خورشید ندارد. زمین در زمستان به خورشید نزدیک‌تر و در تابستان از آن دورتر است. این اختلاف چیزی حدود پنج میلیون کیلومتر است که البته در قیاس با میانگین فاصلۀ زمین تا خورشید، عدد قابل توجهی نیست.

شب ۱۳ دی و بامداد ۱۴ دی زمان مناسبی برای تماشای اوج بارش شهابی ربعی است. این بارش معمولاً در بازه ۷ تا ۲۲ دی فعال می‌شود.

شامگاه 13 و بامداد 14 دی – اوج بارش شهابی ربعی

حداکثر تعداد شهاب‌های قابل مشاهده (ZHR) این بارش بین ۶۰ تا ۲۰۰ شهاب در ساعت متغیر است. البته در سال‌های اخیر حداکثر تعداد شهاب‌های ثبت شده در زمان اوج بارش، نزدیک به عدد پایین این بازه (۶۰ شهاب در ساعت) بوده که عدد چندان بالایی محسوب نمی‌شود. با وجود ماهِ نزدیک به تربیع در آسمان، می‌توان گفت که شرایط رصد برای بارش امسال خیلی مناسب نیست. اما به هر حال ZHR این بارش متغیر است و این احتمال وجود دارد که فعالیت بیشتری را از این بارش شاهد باشیم. ظهور آذرگوی‌های درخشان حتی در شب‌هایی غیر از اوج بارش نیز چندان دور از ذهن نیست. اگر آسمانی صاف داشته باشید، می‌توانید به تماشای شهاب‌های ربعی بنشینید.

صبح روز 14 دی، ماه به وضعیت تربیع سوم می‌رسد. اصطلاح تربیع سوم به زمانی اطلاق می‌شود که ماه، سه‌چهارم مسیر مدارش را به دور زمین طی کرده باشد و نیم غربی قرص آن از زمین روشن دیده شود. ماه حدود00:01 (یک دقیقۀ بامداد) 14 دی از سمت شرق آسمان طلوع می‌کند و تا روشن شدن هوا در آسمان می‌درخشد.

بامداد 14 دی – ماه در وضعیت تربیع سوم

در ادامه رویدادهای رصدی دی 1402، رویداد اجتماع ماه و سیارات را خواهیم داشت. بامداد 19 دی می‌توانید شاهد اجتماع ماه، زهره و عطارد در کنار قلب العقرب باشید.

بامداد 19 دی – اجتماع ماه، سیاره زهره، سیاره عطارد و ستاره قلب‌العقرب

زهره از قدر منفی 4 می‌درخشد و حدود ساعت 4:35 بامداد از سمت شرق – جنوب شرق طلوع می‌کند. در فاصله حدود 6.5 درجه‌ای زهره، می‌توانید ستاره قلب‌العقرب را به شکل نقطه‌ای تقریباً نارنجی رنگ مشاهده کنید. حدود ساعت 5:20 هلال 7% ماه تقریباً از همان سمت بالای افق می‌آید. عطارد نیز کمی بعد ساعت 5:35 طلوع می‌کند. این اجرام تا سپیده‌دم در آسمان قابل مشاهده هستند.

ماه در تاریخ 21 دی به نزدیک‌ترین فاصله ظاهری از خورشید می‌رسد که اصطلاحاً به آن ماه نو یا محاق می‌گوییم. در این شرایط، ماه در آسمان شب دیده نمی‌شود. به تدریج با فاصله گرفتن از خورشید، می‌توانیم هلال آن را بعد از غروب خورشید مشاهده کنیم.

21 دی – ماه نو

عطارد در روز ۲۲ دی به بیشترین کشیدگی غربی می‌رسد. منظور از این عبارت، بیشترین فاصله زاویه‌ای عطارد از خورشید در جهت غرب آن است. این حالت، شرایط مناسبی برای رصد عطارد در آسمان بامدادی است. میزان کشیدگی عطارد در صبح ۲۲ و ۲۳ دی (پیش از طلوع خورشید) با تقریب خوبی، مساوی است.

بامداد 22 دی – بیشترین کشیدگی سیاره عطارد

شامگاه روز ۲۴ دی می‌توانید زحل را در فاصله نسبتاً کمی از ماه تشخیص دهید. با تاریک شدن هوا، می‌توانید هلالِ ۱۳٪ ماه را در آسمان ببینید. زحل به شکل نقطه‌ای درخشان از قدر ۱ با فاصله تقریبی ۲.۵ درجه در جهت شمال غرب ماه قابل مشاهده است. فاصله این دو جرم تا پیش از غروبشان به تدریج بیشتر می‌شود. زحل حدود ساعت ۲۰:۲۵ و ماه حدود ۲۰:۴۰ در سمت غرب – جنوب غرب غروب می‌کند.

شامگاه 24 دی – مقارنه ماه و سیاره زحل

صبح روز ۲۸ دی ماه به وضعیت دقیق تربیع اول می‌رسد؛ یعنی یک چهارم مدارش را طی کرده و نیم شرقی قرص آن از زمین روشن دیده می‌شود که البته در زمان دقیق تربیع اول، زیر افق تهران قرار دارد. ماه حدود ساعت ۱۱:۳۵ از افق شرق – شمال شرق طلوع می‌کند و تا حدود ساعت ۰۱:۱۵ بامداد ۲۹ دی در آسمان می‌درخشد.

28 دی – ماه در وضعیت تربیع اول

با تاریک شدن هوا هم می‌توانید مشتری را که از قدر منفی ۲.۵ در آسمان می‌درخشد با فاصله حدوداً ۲.۲ درجه در جهت جنوب شرق ماه تشخیص دهید. مشتری اندکی قبل از ماه حدود ساعت ۰۱:۱۰ بامداد غروب می‌کند.

شامگاه 28 دی – مقارنه ماه و سیاره مشتری

تهیه شده در مرکز نجوم آوا استار