ابط‌الجوزا (شبان‌شانه)، دهمین ستاره درخشان آسمان شب و نزدیک‌ترین ابرغول سرخ به زمین، نزدیک به یک قرن است که به یکی از معماهای بزرگ دنیای نجوم تبدیل شده. افت‌وخیزهای نامنظم در درخشندگی آن، اخترشناسان را به این فکر انداخته بود که شاید این ابرغول، یک همدم پنهان داشته باشد. اکنون گروهی از دانشمندان به رهبری استیو هاول از ناسا، شواهد نیرومندی در تأیید این فرضیه یافته‌اند و همدمِ پنهان را آشکار ساخته‌اند.
نکات کلیدی محتوا
- همدم ستاره ابط‌الجوزا، یکی از درخشان‌ترین ستارگان آسمان، سرانجام کشف شد.
- نام این همدم «سِوارها» گذاشته شده است که به معنای «بازوبند» است.
- این کشف با استفاده از یکی از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های جهان (تلسکوپ جمینی شمالی) و فناوری پیشرفته تصویربرداری ناسا انجام شده است.
- کشف «سوارها» می‌تواند توضیحی برای تغییرات نامنظم در درخشندگی ابرغول‌های سرخ باشد و به درک ما از این ستارگان کمک زیادی می‌کند.
ابط‌الجوزا: معمای ابرغول سرخ
از دیرباز، اخترشناسان متوجه شده بودند که درخشندگی ابط‌الجوزا به صورت نامنظم تغییر می‌کند. این پدیده، فرضیه وجود یک همدم نزدیک را مطرح می‌کرد، اما تابش خیره‌کننده ابرغول سرخ، مشاهده مستقیمِ همدمِ کم‌نورتر را به شدت دشوار می‌ساخت.
پژوهشگران با گردآوری و بازتحلیل داده‌های رصدی مربوط به بیش از یک قرن، توانستند با دقت موقعیت و روشنایی احتمالی این همدم را پیش‌بینی کنند. این مدل‌ها نشان می‌دادند که تنها در یک بازه زمانی محدود، همدم به بیشترین جدایی زاویه‌ای از ابط‌الجوزا می‌رسد و فرصت ایده‌آلی برای آشکارسازی آن فراهم می‌شود.
جمینی شمالی و فناوری نوین: شکار همدم در میان درخشش
تلاش‌های نخستین با ابزارهای موجود حتی با تلسکوپ‌های فضایی نیز به نتیجه نرسیده بود. اما تیم استیو هاول با رویکردی متفاوت و هوشمندانه، از تلسکوپ قدرتمند جمینی شمالی در هاوایی به همراه ابزار پیشرفته تصویربرداری ناسا به نام «آلوپکه اسپکل» استفاده کردند.
این دوربین با ثبت هزاران نوردهی بسیار کوتاه و پردازش عددی آن‌ها، توانست اثرات جوی زمین را اصلاح کند و تصویری با وضوح بالا فراهم آورد. نتیجه این تلاش، نمایان شدن همدم ابط‌الجوزا، درست در جایی بود که پیش‌بینی شده بود.
بازوبند ستاره‌ای: اسطوره‌شناسی در نام‌گذاری
گروه پژوهشی برای این همدم نام «سِوارها» را برگزیده‌اند. علت این نام‌گذاری آن است که «ابط‌الجوزا» در اصل به معنای «دست جوزاء» است و «سوارها» در اساطیر عربی به معنای «دست‌بند» یا «بازوبند او» آمده است. این نام‌گذاری خلاقانه، پیوندی زیبا میان کشف علمی جدید و فرهنگ و اساطیر کهن برقرار می‌کند.
استیو هاول این دستاورد را شاهدی بر توانایی روزافزون تلسکوپ‌های زمینی، همراه با فناوری‌های نوین پردازش تصویر، در حل رازهای کیهانی می‌داند. وجود چنین همدمی می‌تواند توضیح مناسبی برای برخی از تغییرات دوره‌ای در درخشندگی ابرغول‌های سرخ باشد.
سخن پایانی
این کشف، نمونه‌ای دیگر از قدرت کنجکاوی و پشتکار بشر در حل معماهای بزرگ کیهانی است. دانشمندان در تلاشند تا با رصدهای بیشتر در آینده، جزئیات دقیق‌تری از این همدم به دست آورند.
به نظر شما، این کشف چه رازهای ناگفته‌ای از چرخه حیات ستارگان را برای ما فاش خواهد کرد؟
مترجم: سوگند متقی
منبع: NASA