بالاخره پس از ۷ سال انتظار، آسمان ایران دوباره با یکی از زیباترین پدیده‌های نجومی ملاقات خواهد کرد: ماه‌گرفتگی کامل، که به خاطر رنگ سرخش به «ماه خونین» شهرت دارد. این رویداد جذاب، یکشنبه شب، ۱۶ شهریور ۱۴۰۴، رخ می‌دهد و فرصتی استثنایی برای همه ماست تا شاهد این نمایش شگفت‌انگیز کیهانی باشیم.
در ماه‌گرفتگی کامل، خورشید، زمین و ماه در یک خط مستقیم قرار می‌گیرند و ماه از سایه زمین عبور می‌کند. اما چرا این اتفاق هر ماه رخ نمی‌دهد؟ دلیل آن انحراف ۵ درجه‌ای مدار ماه نسبت به مدار زمین است، که این هم‌راستایی کامل را به یک رخداد تقریباً نادر تبدیل می‌کند. در این راهنمای جامع، هر آنچه را برای لذت بردن کامل از این رویداد نیاز دارید، برای شما آماده کرده‌ایم.
ماه‌گرفتگی چیست و چرا ماه سرخ می‌شود؟
سایه زمین در فضا از دو بخش اصلی تشکیل شده است: سایه کامل (Umbra) و نیم‌سایه (Penumbra). بسته به مسیری که ماه طی می‌کند، سه نوع ماه‌گرفتگی داریم:
- گرفت نیم‌سایه: ماه تنها از بخش نیم‌سایه عبور می‌کند که در این حالت نور آن فقط کمی کاهش می‌یابد و تشخیص آن با چشم دشوار است.
- گرفت جزئی: بخشی از ماه وارد سایه کامل زمین می‌شود و آن قسمت از قرص ماه تیره به نظر می‌رسد.
- گرفت کامل (خسوف کلی): کل قرص ماه وارد سایه کامل می‌شود و به مدت قابل توجهی به رنگ سرخ در می‌آید.
دلیل پدیده ماه خونین نیز بسیار جذاب است: در طول گرفت کامل، نور خورشید به صورت مستقیم به ماه نمی‌رسد. در عوض، نور از جو زمین عبور کرده و به سمت ماه خم می‌شود. جو زمین نورهایی با طول موج کوتاه (مانند آبی) را پراکنده می‌کند، اما نورهای با طول موج بلندتر (مانند قرمز و نارنجی) از آن عبور می‌کنند. در نتیجه، این نورهای سرخ رنگ به سطح ماه می‌رسند و باعث می‌شوند ماه با رنگی مسی یا نارنجی دیده شود و این منظره خیره‌کننده را ایجاد کند.
راهنمای کامل رصد ماه‌گرفتگی کامل ۱۶ شهریور
رصد ماه‌گرفتگی کاملاً ایمن است و هیچ خطری برای چشم ندارد. شما می‌توانید با چشم غیرمسلح، دوربین دوچشمی یا تلسکوپ این رویداد را دنبال کنید.
زمان‌بندی دقیق گرفت (به وقت تهران)
برای برنامه‌ریزی دقیق، این زمان‌بندی را در نظر داشته باشید:
| رویداد | زمان (به وقت تهران) |
| شروع گرفت نیم‌سایه | ۱۸:۵۸:۲۵ |
| شروع گرفت جزئی | ۱۹:۵۷:۰۹ |
| شروع گرفت کلی | ۲۱:۰۰:۴۸ |
| اوج گرفت | ۲۱:۴۱:۴۷ |
| پایان گرفت کلی | ۲۲:۲۲:۵۱ |
| پایان گرفت جزئی | ۲۳:۲۶:۳۱ |
| پایان گرفت نیم‌سایه | ۰۰:۲۵:۰۸ |
مرحله گرفت کلی از ساعت ۲۱:۰۰:۴۸ تا ۲۲:۲۲:۵۱ به مدت ۸۲ دقیقه ادامه دارد که بهترین زمان برای تماشای ماه خونین و عکاسی است.
کجا و چطور رصد کنیم؟
- کجا: این گرفت کامل در تمام نقاط ایران قابل مشاهده است، به شرط آنکه آسمان بالای سرتان صاف و بدون ابر باشد. اگر به مکانی با آسمان تاریک سفر کنید، در طول گرفت کامل که نور ماه به شدت کاهش می‌یابد، می‌توانید چیز شگفت‌انگیز دیگری را هم ببینید: نوار درخشان کهکشان راه شیری.
- چطور: با چشم غیرمسلح می‌توانید به سادگی تمام مراحل را دنبال کنید. اما اگر می‌خواهید جزئیات بیشتری از دهانه‌های ماه یا عوارض سطحی آن در طول گرفت ببینید، استفاده از ابزارهای رصدی مانند دوربین دوچشمی یا تلسکوپ تجربه‌ای عمیق‌تر به شما خواهد داد.
راهنمای عکاسی از ماه‌گرفتگی کامل
این رویداد فرصتی عالی برای عکاسی است و با کمی تمرین می‌توانید عکس‌های خیره‌کننده‌ای ثبت کنید.
تجهیزات و تنظیمات
تقریباً با هر ابزاری از موبایل گرفته تا دوربین‌های حرفه‌ای می‌توان از این رویداد عکس گرفت. برای جلوگیری از لرزش، حتماً از سه‌پایه استفاده کنید یا دست خود را به جایی تکیه دهید. تنظیمات دوربین را روی حالت دستی (Manual) یا حرفه‌ای (Pro) قرار دهید تا کنترل کامل بر نوردهی داشته باشید.
- عکاسی از ماه به تنهایی: برای ثبت قرص ماه، از لنز تله استفاده کنید. در مرحله گرفت جزئی، به دلیل روشنایی زیاد ماه، حساسیت (ISO) و زمان نوردهی را کم کنید. در مرحله گرفت کامل، به نوردهی طولانی‌تری نیاز دارید.
- عکاسی منظره: برای ثبت یک تصویر گسترده که ماه در آن حضور دارد، از لنز واید استفاده کنید. اگر در مکانی تاریک هستید، می‌توانید با نوردهی طولانی‌مدت، ماه سرخ را در کنار کهکشان راه شیری ثبت کنید. توجه داشته باشید که نوردهی بیش از حد طولانی، باعث می‌شود ماه و ستارگان به صورت خطی در تصویر ثبت شوند.
می‌توانید با همراهی شبکه‌های اجتماعی آوا استار، از جزییات دقیق‌تر این پدیده نجومی مطلع شوید.